Recenzować książkę, na której okładce litery układają się w Italo Calvino, tytuł dowolny, to jakby recenzować Ocean Spokojny, świeże maliny, pierścienie Saturna albo, choć z nieco innych powodów, dokumenty podpisane: Episkopat Polski.To jakby przyznawać gwiazdki spadającym gwiazdom letniej nocy, o ta, to leci na siedem, a tamta ledwie na pięć gwiazdek na dziesięć spadła.
Można robić takie rzeczy, ale tylko, jeśli wiesz, że to absurdalne i nie zgorszysz się śmiechem.
A jednak o istnieniu książek Calvino dowiedziałem się właśnie z pewnego rodzaju recenzji. Przyjaciel polecił teksty Gore Vidala, amerykańskiego dziennikarza i na samym początku zbioru jego esejów zjawił się Calvino, jasny jak droga Mleczna w lipcu w cieplejszych krajach. Vidal pisał o nim tak, że gdy tylko dotarłem do końca, zacząłem intensywnie przeczesywać realne i wirtualne otoczenie w poszukiwaniu, jak wyczytałem, być może najlepszej prozy dwudziestego wieku.
Co mnie przekonało, że amerykański dziennikarz nie przesadza? Calvino się czyta, powiada Vidal, z poczuciem, że sam w zasadzie też mógłbyś tak napisać.
To prawda.
Weźmy zdanie Pamela, pulchna i bosa, w prostej, różowej sukienczynie wylegiwała się na trawie trochę drzemiąc, trochę rozmawiając ze swymi kozami i wąchając kwiatki. Każdy może takie napisać! A przecież książki są najczęściej tego pozbawione… Jak to? Dlaczego?
Jako teolog, mam swoją teorię. Wygląda na to, że aniołowie stróżowie otrzymali z Nieba ogólny rozkaz, by nie pozwalać nikomu pisać takich cudowności, natomiast Calvino miał chyba anioła nie kalwińskiego, a katolickiego, znaczy, wolnego od pracoholizmu, który patrzył na to łamanie zakazu, obowiązującego co najmniej od czasu słynnego wieżowca spółki Babel, przez palce, tak właśnie, jak Pamela spoglądała na kwiaty i kozy.
Niewykluczone nawet, że miał ten anioł pozwolone tak patrzeć! Biorąc zaś pod uwagę, co Pamela powiedziała lepszej połowie Wicehrabi na wizję miłości jako wspólnego spełniania dobrych uczynków, poważę się o tezę jeszcze mocniejszą. Przypuszczam, że miał anioł stróż Italo Calvino nie tylko przyzwolone, ale wprost NAKAZANE wąchać kwiatki, przez pióra patrzeć i ogólnie nie przeszkadzać w pisaniu, i to przez samą Górę!
Calvino wyprawiał się zresztą na obszar teologii nie raz, co nie dziwi, gdyż jest to dziedzina ludzi z pasją, ludzi inteligentnych. Najmocniej widać to w Opowieściach kosmikomicznych które rzeczywiście dostarczyły mi co najmniej tyle rozrywki intelektualnej, ile traktat z Dogmatyki ks. Bartnika poświęcony technicznym aspektom stworzenia wszechświata.
Wracając do Wicehrabi Przepołowionego, to jest to z kolei wyprawa na grząskie rozłogi teologii moralnej. Nie będę ukrywał, że wizja włoskiego pisarza odbiega na tym polu od wizji ostatniego Soboru, czy nawet trzynastu ostatnich soborów i to wcale nie w stronę srogiego doktora Jana Kalwina, ale raczej w kierunku symbolizowanym przez Pamelę i kozy, i to ułożone na łące na kształt znanego wschodniego symbolu harmonii, Ying Yang. Ha, zagrożenia duchowe! Wobec czegoś takiego nie wolno mi taić przed przyszłym czytelnikiem, że gdyby indeks ksiąg zakazanych istniał do dziś dnia, Calvino mógłby na nim wylądować z Wicehrabią swoim, Rycerzem Nieistniejącym i kilkoma innymi książeczkami.
Mieliby zresztą z nim trochę roboty owi rzymscy teologowie do specjalnych poruczeń, bo z prozą Calvino jest tak, i Wicehrabia służy tu wspaniale jako przykład, że jeśli nie znasz Platona, to nic nie szkodzi i czytaj, czytaj, ale jak znasz, to tym lepiej, więc takie czujne teologiczne harty, gdyby wpadły w las liter, jaki wyrósł w bezmiernej duszy tego pisarza, znalazłyby tropy setek, jeśli nie tysięcy legend, podań, bajek, ksiąg, traktatów, teorii, analiz, mitów, słowem, żyje w Wicehrabi i to chmarami, niczym łosie wokoło Włodawy, cała kultura Europejska.
Obojętne więc, jak bardzo przerażony byłby inkwizytor, o ile wiedziałby cokolwiek o swej własnej sztuce, musiałby mieć dla Calvino sporo podziwu.
Nawet jednak, gdyby znów wróciły stare, dobre czasy przykręcania duchowych śrubek, myślę, że Wicehrabia Przepołowiony mógłby trafić jakoś na kolana samego Ojca Świętego. A wówczas kardynałowie zachodziliby w głowę, czemu Jego Świątobliwość, miast słuchać raportów z dalekiego kraju, opuszcza wzrok pod biurko, czyta coś i raz za razem oczy mu się zapalają, brzuch wpada w wibracje pod białą sutanną, a Następca Piotra wybucha niepohamowanym śmiechem.
Nie wiadomo! 
Leave a Reply